Η ΚΟΥΚΛΑ

Η κούκλα (Brúðan)

της Yrsa Sigurðardóttir (μτφ. Β. Αλυσσανδράκη)

Μεταίχμιο, 2023

 

 

 

Το μυθιστόρημα Η κούκλα είναι το πέμπτο με κεντρικούς χαρακτήρες τον Χούλνταρ και την Φρέιγια και εκδόθηκε στην Ισλανδία το 2018. Έναν χρόνο αργότερα κυκλοφόρησε το τελευταίο της σειράς [Þögn – τίτλος αγγλόφωνης έκδοσης The Fallout (2022)].

 

 

 

Πέντε χρόνια πριν: Η Ντίσα με τη μικρή κόρη της, τη Ρόουσα, κάνουν μια ήσυχη εκδρομή για ψάρεμα, με τη βάρκα ενός οικογενειακού φίλου. Δεν πιάνουν τίποτε εκτός από μια παιδική κούκλα που μπλέκεται στο δίχτυ, μια κούκλα με τρομακτική όψη, που φαίνεται να είχε μείνει πολύ καιρό στη θάλασσα. Η πρώτη αντίδραση της μητέρας είναι να την πετάξει πίσω στο νερό, αλλά υποχωρεί όταν το κορίτσι τη θερμοπαρακαλεί να την πάρουν σπίτι.

Το ίδιο βράδυ η μητέρα αναρτά μια φωτογραφία της κούκλας στο facebook. Μέχρι το επόμενο πρωί η Ντίσα είναι νεκρή ενώ η κούκλα έχει εξαφανιστεί από το σπίτι, όπως και η φωτογραφία της από το ίντερνετ.

Σήμερα: Ο ντετέκτιβ Χούλνταρ και η επιθεωρήτρια Έρλα βρίσκονται σε ένα σκάφος, ψάχνοντας στη θάλασσα για πιθανά ανθρώπινα λείψανα. Ωστόσο, η ταυτοποίηση από τα οστά που ανασύρονται και ο καθορισμός της αιτίας θανάτου αποδεικνύονται πολύ πιο δύσκολα απ’ ό,τι πίστευαν αρχικά. Ενώ η ταυτότητα του θύματος παραμένει άγνωστη ο Χούλνταρ εμπλέκεται και στην έρευνα για τη δολοφονία ενός άστεγου τοξικομανή.

Παράλληλα, η Φρέιγια ασχολείται με τις καταγγελίες για σεξουαλική κακοποίηση ενός εφήβου σε δομή φιλοξενίας από έναν υπεύθυνο της υπηρεσίας παιδικής μέριμνας.

Καθώς η Φρέιγια και ο Χούλνταρ καταλήγουν να βοηθούν ο ένας την άλλη, ανακαλύπτουν ότι και οι τρεις υποθέσεις που έχουν αναλάβει συνδέονται με ένα πρόσωπο, έναν ευάλωτο μάρτυρα που τώρα αγνοείται: τη Ρόουσα, που πριν από τόσα χρόνια είχε βρει τη μοιραία κούκλα. Θα μπορούσε το κορίτσι να είναι το κλειδί για τις απαντήσεις σε όλα όσα έχουν συμβεί;

 

Οι κεντρικοί χαρακτήρες της σειράς μάς είναι πια πολύ γνωστοί, όπως και η σχέση μεταξύ τους που κυμαίνεται από «θερμή» έως, πολύ πιο συχνά, «παγωμένη». Αυτή η σχέση, με τα σκαμπανεβάσματά της και την επιμονή του Χούλνταρ για την αναθέρμανσή της, αποτελούν ένα επιτυχημένο συστατικό της σειράς και δίνουν μια δόση χιούμορ. Στο Η κούκλα, ακόμη και η συνήθως πικρόχολη απέναντι στον Χούλνταρ, Έρλα, δείχνει μια πιο ανθρώπινη πλευρά, ενώ σημαντικό ρόλο παίζει η («απούσα» σχεδόν σε όλο το βιβλίο) Ρόουσα, η επιμονή της οποίας να βρει τον ιδιοκτήτη της αλλόκοτης κούκλας αποτελεί την κινητήρια δύναμη της πλοκής.

 

Αρχικά, θα μπορούσαμε να πούμε ότι το εξώφυλλο (παρόμοιο στις ξενόγλωσσες εκδόσεις με το ελληνικό), σε συνδυασμό και με τον τίτλο, ίσως δίνει την εντύπωση ότι το βιβλίο είναι μια ιστορία τρόμου, από αυτές που μας έχει συνηθίσει η Ύρσα, κυρίως στα αυτόνομα μυθιστορήματά της, μια εντύπωση που ενισχύεται από τις πρώτες σελίδες με την εύρεση της κούκλας και αυτά που ακολουθούν. Ωστόσο, η κούκλα αποτελεί ένα «ανατριχιαστικό», αλλά όχι  υπερφυσικό, στοιχείο στην ιστορία, και έχει ιδιαίτερη σημασία για το μυστήριο, την οποία η συγγραφέας κρατά καλά κρυμμένη μέχρι το τέλος.

 

Η κούκλα είναι ένας συνδυασμός αστυνομικού θρίλερ και police procedural με ενδιαφέρουσα πλοκή, αργούς ρυθμούς, που οφείλονται κυρίως στις αρκετά λεπτομερείς περιγραφές των διαδικασιών της αστυνομικής έρευνας, με μυστήριο, ανατροπές, ένταση και αγωνία, ενώ δίνεται βάρος στους χαρακτήρες και στην ψυχολογία τους. Από την αρχή περιγράφονται με ζωντάνια διαφορετικές ιστορίες που φαίνονται ασύνδετες, αλλά η συγγραφέας έχει πραγματικά το ταλέντο να τις συνδέει επιτυχημένα μεταξύ τους για να καταλήξουν σε ένα ικανοποιητικό συμπέρασμα χωρίς να αφήνει εκκρεμότητες. Ένα δυνατό μυθιστόρημα με εξαιρετικό μυστήριο και αγωνία,  που οδηγεί μέσα από έντονες ανατροπές σε ένα σύνθετο, αναπάντεχο τέλος. Tο καλύτερο, ίσως, βιβλίο της σειράς…

 

 

*Ευχαριστώ τις εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ για το αντίτυπο του βιβλίου

 

ΚΑΛΜΑΝ

Κάλμαν (Kalmann)

του Joachim Β. Schmidt (μτφ. Σ. Αυγερινού)

Μεταίχμιο, 2023

 

 

Ο συγγραφέας και δημοσιογράφος Joachim B. Schmidt γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Ελβετία και από το 2007 ζει και εργάζεται στην Ισλανδία. Έχει γράψει (στα γερμανικά) μυθιστορήματα και διηγήματα και αρθρογραφεί σε περιοδικά. Το Κάλμαν (2020) είναι το τέταρτο «ισλανδικό» μυθιστόρημά του ενώ το δεύτερο με τον ίδιο ήρωα, το Kalmann und der schlafende Berg, κυκλοφόρησε τον φετινό Αύγουστο.

Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι ο Schmidt, όπως και άλλοι μη-σκανδιναβοί συγγραφείς που ζουν στις Βόρειες χώρες και τοποθετούν εκεί τα έργα τους [1], δεν αναφέρεται, μέχρι πρόσφατα, ως «συγγραφέας σκανδιναβικής αστυνομικής λογοτεχνίας» στη σχετική βιβλιογραφία και αρθρογραφία. Ωστόσο, η επιλογή του Κάλμαν στη βραχεία λίστα του Petrona Award για το καλύτερο σκανδιναβικό αστυνομικό που εκδόθηκε στα αγγλικά το 2023, μας «νομιμοποιεί» να ασχοληθούμε με το βιβλίο.

 

 

Το Ροΐβαρχαπν στις βορειοανατολικές ακτές της Ισλανδίας, ένα σημαντικό εξαγωγικό λιμάνι στις δεκαετίες του 1940 και του 50, όταν κυριαρχούσε στην οικονομία της χώρας η αλιεία ρέγκας, είναι σήμερα ένα μικρό απομονωμένο ψαροχώρι. Εκεί ζει ο Κάλμαν, ένας άνδρας γύρω στα τριάντα με κάποιου είδους νοητική υστέρηση. Βγάζει τα προς το ζην από την αλιεία καρχαριών, κυνηγά πολικές αλεπούδες, και, ταυτόχρονα, έχει αυτοδιοριστεί «σερίφης» του χωριού, όπου δεν υπάρχει αστυνομικό τμήμα.

Όλα αρχίζουν στα χιόνια έξω από το χωριό όταν ο Κάλμαν, πεινασμένος και εξαντλημένος, καθώς ψάχνει για μια αλεπού, σχεδόν πέφτει σε μια λακκούβα γεμάτη αίμα. Κάποια ακαθόριστα ίχνη στην περιοχή δεν φαίνεται να οδηγούν πουθενά και έτσι αποφασίζει να μη μιλήσει για το εύρημά του. Όμως, επιστρέφοντας, συναντά μια κάτοικο του χωριού και στην κατάσταση που τον βλέπει δεν μπορεί παρά να της πει τι έχει συμβεί. Σχεδόν ταυτόχρονα, μαθαίνει ότι έχει εξαφανιστεί ο Ρόμπερτ Μακένζι, ο μάλλον αντιπαθής ιδιοκτήτης του μοναδικού ξενοδοχείου στο Ροΐβαρχαπν.

Η εξαφάνιση του μεγαλοπαράγοντα της περιοχής δεν θα μπορούσε να περάσει απαρατήρητη και όταν έρχεται η Μπίρνα, αστυνομικός από το Ρέικιαβικ, καλεί τον Κάλμαν να απαντήσει στις ερωτήσεις της. Τα πράγματα περιπλέκονται όταν διαπιστώνεται ότι το αίμα στη λακκούβα ανήκε στον Μακένζι, χωρίς, ωστόσο, να έχει βρεθεί πτώμα. Σε αυτές τις συνθήκες ο τακτοποιημένος, σταθερός κόσμος που είχε στήσει γύρω του ο Κάλμαν αναστατώνεται, αλλά ο «σερίφης», παρότι τον θεωρούν ως τον «χαζό» του χωριού, προσπαθεί να βοηθήσει στην εξιχνίαση της υπόθεσης.

 

Η ιστορία χτίζεται γύρω από τον πρωταγωνιστή και αφηγητή Κάλμαν Όντινσον, έναν χαρακτήρα που κερδίζει τη συμπάθεια του αναγνώστη από την αρχή. Αν και στον τρόπο σκέψης μοιάζει με παιδί (παρά τις συχνές αναφορές στη νοητική του κατάσταση, η διάγνωση του προβλήματος δεν αναφέρεται στο βιβλίο), ο Κάλμαν είναι ένας άνδρας που ζει μόνος του, εξηγεί λεπτομερώς τις απόψεις του για τη ζωή και τις αρχές που του δίδαξε ο παππούς του, και μιλάει για τη δουλειά του στην αλίευση  καρχαριών και για το κυνήγι αλεπούδων. Κυκλοφορεί στο χωριό με ένα σήμα σερίφη, φορώντας το καουμπόικο καπέλο του και έχοντας μαζί του ένα πιστόλι Μάουζερ, αντικείμενα που είναι ο μόνος δεσμός με τον Αμερικανό πατέρα του, ο οποίος υπηρέτησε στη στρατιωτική βάση των ΗΠΑ και έχει επιστρέψει εδώ και πολλά χρόνια στην πατρίδα του. Μέσα από την απεικόνιση της ζωής του Κάλμαν και την απόδοση των σκέψεών του και των παρατηρήσεων που κάνει για τους συγχωριανούς του, ο Σμιτ περιγράφει την κουλτούρα και τα οικονομικά προβλήματα της αγροτικής Ισλανδίας και τις πολύπλοκες σχέσεις των κατοίκων μεταξύ τους και με το περιβάλλον, ενώ σταδιακά αποκαλύπτει σημαντικές πληροφορίες για την υπόθεση.

Με έξυπνο τρόπο αποδίδονται και οι δευτερεύοντες χαρακτήρες,  οι εκκεντρικοί και ενίοτε διασκεδαστικοί, «καλοί» ή «κακοί» χωρικοί, που προσπαθούν να επιβιώσουν στις νέες οικονομικές συνθήκες, σε έναν τόπο που μαραζώνει, παρακολουθώντας τις μεγάλες αλλαγές στον τρόπο ζωής τους. Ιδιαίτερη αναφορά πρέπει να γίνει στον αγαπημένο παππού του Κάλμαν, τον μόνο άνθρωπο που τον καταλάβαινε πλήρως, και τώρα βρίσκεται σε ένα γηροκομείο με περιορισμένες δυνατότητες επικοινωνίας με το περιβάλλον.

Ο ίδιος ο τόπος, με την κοινότητα που αργοπεθαίνει, το ασυνήθιστο περιβάλλον, τις καιρικές συνθήκες, ακόμη και τα ζώα του, αποτελεί βασικό χαρακτήρα και περιγράφεται με ζωντανό και ενδιαφέροντα τρόπο.

 

Το πολύ πρωτότυπο στοιχείο του Κάλμαν είναι ο ιδιαίτερος πρωταγωνιστής του [2], που  ουσιαστικά αποτελεί την κινητήρια δύναμη του μυθιστορήματος. Η χρήση του αφελούς αλλά παρατηρητικού αφηγητή σε συνδυασμό με την αργά αναπτυσσόμενη πλοκή δίνουν έναν ιδιαίτερο χαρακτήρα στο βιβλίο. Σε αυτό συμβάλλει και το στιλ γραφής με παραγράφους που αρχίζουν με αυτά που βλέπει ο Κάλμαν, στη συνέχεια «ξεφεύγουν» σε ιστορίες του παρελθόντος, και κατόπιν επιστρέφουν σε αυτά που κάνει ο πρωταγωνιστής.

 

Ο Schmidt κατορθώνει μα δημιουργήσει ένα μυθιστόρημα που δεν μοιάζει με τα σκανδιναβικά αστυνομικά που έχουμε διαβάσει ως τώρα: λιγότερο ζοφερό αλλά με σοβαρή πλοκή, γλαφυρό, συγκινητικό και ταυτόχρονα με χιούμορ (που θυμίζει Árni Þórarinsson και Hallgrímur Helgason), προκλητικό και στοχαστικό. Ένα «ανορθόδοξο», ιδιαίτερο και πολύ ενδιαφέρον βιβλίο που αξίζει να διαβάσετε.

 

 

 

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

[1] Βλ. σχετικά και Ν. Μ. Γεωργιάδης (2021), Οδηγός για τη σκανδιναβική αστυνομική λογοτεχνία (21-22, Σημ. 2)

[2] Υπάρχουν σκανδιναβικά αστυνομικά με κεντρικούς χαρακτήρες (και αφηγητές) παιδιά από δυσλειτουργικές οικογένειες (όπως το πολύ καλό Resin της Ane Riel), αλλά δεν θυμάμαι κάποιο με ήρωα έναν ενήλικο με νοητική υστέρηση, όπως ο Κάλμαν.

 

*Ευχαριστώ τις εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ για το αντίτυπο του βιβλίου

Η ΛΕΙΑ

Η Λεία (Bráðin)

της Yrsa Sigurdardóttir (μτφ. Β. Αλυσσανδράκη)

Μεταίχμιο 2022

 

 

 

Μετά από έξι βιβλία στη σειρά με τη Φρέγια και τον Χούλνταρ (στη χώρα μας έχουν κυκλοφορήσει μέχρι τώρα τα τέσσερα πρώτα), η πολυβραβευμένη ισλανδή συγγραφέας αστυνομικής λογοτεχνίας επανέρχεται με ένα ακόμη αυτόνομο μυθιστόρημα, το Η Λεία, που εκδόθηκε στην Ισλανδία το 2020.

Όπως και σε άλλα (κυρίως εκτός σειρών) έργα της, η Σιγκουρδαρντότιρ χρησιμοποιεί και εδώ το υπερφυσικό στοιχείο και μεταφέρει ιστορίες φαντασμάτων στη σύγχρονη κοινωνία της χώρας της[1]. Η λεία, μυθιστόρημα τρόμου παρά ψυχολογικό θρίλερ, κέρδισε το βραβείο Blóðdropinn για το καλύτερο ισλανδικό αστυνομικό του 2021 και αυτός είναι ο λόγος που αναφερόμαστε σε αυτό, στο μπλογκ «σκανδιναβική Αστυνομική λογοτεχνία»

 

Μια μικρή ομάδα πεζοπόρων εξαφανίζεται σε μια παγωμένη, απομακρυσμένη περιοχή, στα μέσα του άγριου ισλανδικού χειμώνα. Η ομάδα διάσωσης εθελοντών, που σπεύδει από όλη τη χώρα να αναζητήσει τους αγνοούμενους, σύντομα ανακαλύπτει κάποια μπερδεμένα πρώτα ίχνη και ένα πτώμα…

Παράλληλα, παράξενα γεγονότα συμβαίνουν σε έναν απομονωμένο σταθμό ραντάρ, όχι μακριά από την περιοχή εξαφάνισης. Ο Γιόρβαρ, ο νέος μηχανικός του σταθμού, διστάζει να μιλήσει σε άλλους γι’ αυτά  και αρχίζει να αμφιβάλλει για την πνευματική του κατάσταση, ιδιαίτερα αφού μαθαίνει ότι ο προκάτοχός του, που είχε σκοτωθεί σε ένα τραγικό δυστύχημα κοντά στον σταθμό, είχε παρόμοιες εμπειρίες.

Και καθώς οι ερευνητές ανακαλύπτουν και άλλα πτώματα και η αστυνομία προσπαθεί να βρει την ταυτότητα των αγνοουμένων και στοιχεία για το τι συνέβη, τα περίεργα φαινόμενα στον σταθμό ραντάρ συνεχίζονται και οδηγούν τον Γιόρβαρ σε απόγνωση…

 

Η Σιγκουρδαρντότιρ δημιουργεί ενδιαφέροντες πρωταγωνιστικούς χαρακτήρες, τη Γιοχάνα, μέλος της ομάδας διάσωσης, τον Γιόρβαρ, και τη Ντρεφν, μία από τους αγνοούμενους. Μέσα από τις ιστορίες τους και καθώς, σταδιακά, οδηγούνται στα όρια της ψυχολογικής κατάρρευσης,  μαθαίνουμε πολλά γι’ αυτούς και το παρελθόν τους, για τα σημαντικά, τραυματικά μυστικά τους, που προσπαθούν να ξεχάσουν ή έχουν εντελώς απωθήσει.

Η αφήγηση των επιμέρους ιστοριών που εξελίσσονται παράλληλα, με κάποιες να αφορούν στο παρελθόν και άλλες στο παρόν, γίνεται κυρίως από τη σκοπιά των τριών κύριων χαρακτήρων και μέσα από αυτές αποκαλύπτεται σταδιακά η σχέση μεταξύ τους. Κυρίαρχο ρόλο στη σύνθετη πλοκή παίζουν τα παράξενα, υπερφυσικά περιστατικά που δημιουργούν μια ιδιαίτερα σκοτεινή ατμόσφαιρα. Οι διαφορετικές ιστορίες τέμνονται, τα κομμάτια του παζλ αρχίζουν να μπαίνουν σιγά-σιγά στη θέση τους, και φτάνουμε σε απαντήσεις, καθώς, μέσα από ανατροπές, πλησιάζει το σοκαριστικό τέλος. Ωστόσο, αυτό το τέλος δεν είναι τόσο ικανοποιητικό, αφού δεν δίνεται λογική εξήγηση για όλες τις απαντήσεις.

Αν σας αρέσουν τα υπερφυσικά θρίλερ διαβάστε αυτό το συναρπαστικό, ατμοσφαιρικό, ανατριχιαστικό μυθιστόρημα που σίγουρα θα σας ικανοποιήσει. Αν, πάλι, θέλετε ένα καινούριο, καλό αστυνομικό από την Ύρσα, θα πρέπει να περιμένετε το επόμενο βιβλίο της στη σειρά με τη Φρέγια και τον Χούλνταρ…

 

 

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

[1] Όπως έχουμε σημειώσει (βλ. Σκανδιναβική αστυνομική λογοτεχνία. Όψεις της κοινωνίας και της πολιτικής), στοιχεία υπερφυσικού χρησιμοποιούν στα έργα τους ελάχιστοι σκανδιναβοί συγγραφείς, όπως ο Μονς  Κάλεντοφτ και η Όσα Λάρσον.

 

 

*Ευχαριστώ  τις εκδόσεις ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ για το αντίτυπο του βιβλίου

Η ΟΜΙΧΛΗ

Η ομίχλη (Mistur)

του Ragnar Jónasson (μτφ. Β. Αλυσσανδράκη)

Καστανιώτης 2022

Είναι το τελευταίο, και το πρώτο χρονολογικά, μυθιστόρημα της τριλογίας με πρωταγωνίστρια την επιθεωρήτρια της Αστυνομίας Χούλντα. Τοποθετείται στο 1988, σχεδόν 24 χρόνια πριν «γνωρίσουμε» την ηρωίδα στο Σκοτάδι, και εκδόθηκε στην Ισλανδία το 2017.

Φθινόπωρο 1987: Μια νεαρή κοπέλα, η Ούνουρ, έχει μόλις τελειώσει το λύκειο και, πριν συνεχίσει τις σπουδές της, αποφασίζει να κάνει ένα διάλλειμα και να ταξιδέψει στη χώρα με σκοπό να μαζέψει εμπειρίες για να γράψει ένα μυθιστόρημα. Και, ξαφνικά, εξαφανίζεται χωρίς κανένα ίχνος. Παρά τις προσπάθειες της οικογένειάς της και της αστυνομίας οι έρευνες δεν έχουν αποτέλεσμα και η υπόθεση παραμένει ανοικτή.

Παραμονές Χριστουγέννων 1987: Μια παγερή νύχτα σε μια απομακρυσμένη περιοχή της ανατολικής Ισλανδίας, ένα ζευγάρι ηλικιωμένων αγροτών, η Έρλα και ο Έιναρ, ετοιμάζονται να κοιμηθούν στο απομονωμένο αγροτόσπιτό τους, όταν τους αναστατώνει ένα χτύπημα στην πόρτα. Ένας ξένος ζητά καταφύγιο από τη χιονοθύελλα που έχει ξεσπάσει λέγοντας ότι έχει χαθεί από τους φίλους του ενώ κυνηγούσαν στην περιοχή. Παρά τους δισταγμούς της Έρλα, ο Έιναρ ανοίγει την πόρτα τους στον άγνωστο και του προτείνει να μείνει εκεί ώσπου να φτιάξει κάπως ο καιρός. Καθώς οι ώρες περνούν, η παράξενη συμπεριφορά του απρόσκλητου επισκέπτη και το γεγονός ότι οι δύο ηλικιωμένοι δεν μπορούν αν επικοινωνήσουν με την αγαπημένη τους κόρη, το σπίτι της οποίας δεν είναι πολύ μακριά από το δικό τους, πυροδοτούν την αγωνία και τους φόβους της Έρλα που φαίνεται να παίρνουν διαστάσεις παράνοιας… ή μήπως έχει δίκιο;

Φεβρουάριος 1988: η Χούλντα επιστρέφει από άδεια στην Αστυνομία του Ρέικιαβικ, μετά από μία ανείπωτη οικογενειακή τραγωδία. Προσπαθώντας να βρει «καταφύγιο» στη δουλειά, αφιερώνεται στην εξιχνίαση της εξαφάνισης της Ούνουρ. Και τότε, την καλούν να πάει στα ανατολικά της χώρας για να βοηθήσει την τοπική αστυνομία σε μια παράξενη υπόθεση: τα πτώματα ενός ηλικιωμένου αγρότη και της γυναίκας του έχουν βρεθεί στην απομονωμένη, αποκλεισμένη μέχρι τώρα από τα χιόνια, φάρμα τους…

Για τη Χούλντα, που εδώ τη βρίσκουμε να κατηγορεί τον εαυτό της επειδή δεν είχε δει τις ενδείξεις για τα τραυματικά γεγονότα που κατέστρεψαν την οικογένειά της, έχουμε ήδη πει πολλά μιλώντας για τα προηγούμενα βιβλία [βλ. εδώ κι εδώ]. Είναι μια ηρωίδα που προκαλεί αβίαστα όχι μόνο το ενδιαφέρον αλλά και τη συμπάθεια των αναγνωστών, όχι για κάποιες εντυπωσιακές πράξεις αλλά για την ανθρωπιά της, ένας δραματικός πρωταγωνιστικός χαρακτήρας που, αν και έχει σημαδευτεί από μια τραγωδία, αφοσιώνεται στις υποθέσεις που αναλαμβάνει, συμπάσχει με τα θύματα και προσπαθεί να ανακαλύψει τι πραγματικά συνέβη και να αποδώσει δικαιοσύνη. Ο Γιόνασον είχε ήδη αποκαλύψει πολλά για το παρελθόν της από το πρώτο βιβλίο, και στο Ομίχλη μάς φανερώνει βασικά στοιχεία και λεπτομέρειες που ολοκληρώνουν την εικόνα μιας από τις πιο ενδιαφέρουσες και συμπαθείς πρωταγωνίστριες της σκανδιναβικής αστυνομικής λογοτεχνίας.

Αλλά και οι άλλοι χαρακτήρες, ο Έιναρ που αγαπά τη σκληρή αγροτική ζωή και πασχίζει να κρατήσει τη φάρμα των γονιών του, η Έρλα που στερείται πολλά για να ζει μαζί του στη μέση του πουθενά έχοντας ελάχιστη επαφή με άλλους ανθρώπους, ακόμη και ο μυστηριώδης άγνωστος που έρχεται να αναστατώσει την ήσυχη ζωή του ηλικιωμένου ζευγαριού,  περιγράφονται ζωντανά και με ευαισθησία, ενώ τα μυστικά τους αποκαλύπτονται σταδιακά, με δεξιοτεχνία.

Η «εισβολή» ενός άγνωστου στο μέρος που κάθε άνθρωπος αισθάνεται ασφαλής, στο σπίτι του, δεν είναι  ασυνήθιστο θέμα στο αστυνομικό, ή γενικότερα σε οποιοδήποτε, θρίλερ. Όμως το Ομίχλη δεν ασχολείται κυρίως με αυτό: στην καρδιά του μυθιστορήματος  είναι η ανθρώπινη τραγωδία, το πώς μια σειρά τυχαίων γεγονότων και πράξεων μπορούν να καταστρέψουν τη ζωή των ανθρώπων, αλλά και η θλίψη για μια μεγάλη απώλεια, που συνδέει, σαν αόρατο νήμα, τους χαρακτήρες, τη Χούλντα, το ζευγάρι των ηλικιωμένων, την οικογένεια της εξαφανισμένης Ούνουρ, και τις ιστορίες τους.

Ο Γιόνασον, με το γνωστό ήρεμο, σχεδόν «ψυχρό» στυλ γραφής του, δημιουργεί ένα μυθιστόρημα με υποβλητική, κλειστοφοβική ατμόσφαιρα, αυξανόμενη ένταση και αίσθηση ανασφάλειας, και, χωρίς καμμιά υπερβολή και αιματοχυσίες, συνδέει με ιδιαίτερη επιτυχία τις επιμέρους ιστορίες, ενώ κάνει από νωρίς νύξεις στα σκοτεινά μυστικά που σημαδεύουν τους χαρακτήρες του, επιφυλάσσοντας σοκαριστικές ανατροπές και αποκαλύψεις για το τέλος. Πιστός στην παράδοση του ισλανδικού, και γενικότερα του σκανδιναβικού, αστυνομικού μυθιστορήματος, στο οποίο το σκηνικό έχει έναν ιδιαίτερο ρόλο, γνωρίζει πολύ καλά να «εκμεταλλεύεται» την άριστη αίσθηση του τόπου που έχει, τη δεξιότητά του στην περιγραφή του σκληρού, πνιγμένου στο χιόνι ισλανδικού τοπίου και των άγριων καιρικών συνθηκών, που συμβάλλουν σημαντικά στη δημιουργία της αγωνιώδους, ενίοτε ανατριχιαστικής ατμόσφαιρας.

Με το Σκοτάδι, ο Γιόνασον έβαλε ψηλά τον πήχη σε μια τριλογία που ξεχωρίζει για τον μοναδικό, πρωτότυπο τρόπο δόμησης της, με αντίστροφη χρονολογική σειρά. Το Ομίχλη, ένα μυθιστόρημα θλιβερού μυστηρίου, συνδυασμός κλασικού αστυνομικού (whodunnit) και ψυχολογικού αστυνομικού θρίλερ (whydunnit), όμορφα γραμμένο, με πολύ ενδιαφέρουσα πλοκή, ζωντανούς χαρακτήρες και δυνατές περιγραφές συναισθημάτων, καταστάσεων αλλά και τοπίου, έρχεται να κλείσει με τον καλύτερο τρόπο αυτή την εξαιρετική τριλογία.

*Ευχαριστώ τις εκδόσεις ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ για το αντίτυπο του βιβλίου

ΣΕΙΡΕΣ ΒΙΒΛΙΩΝ ΠΟΥ ΔΕΝ ΟΛΟΚΛΗΡΩΘΗΚΑΝ ΣΤΙΣ ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΤΟΥΣ – Β΄ ΜΕΡΟΣ

Σειρές βιβλίων που δεν ολοκληρώθηκαν στις ελληνικές εκδόσεις τους – Β΄ μέρος: συγγραφείς από τη Δανία, Ισλανδία, Νορβηγία και Φινλανδία

 

 

Δανία

– Sara Blædel: είναι η πιο γνωστή και περισσότερο μεταφρασμένη δανή συγγραφέας αστυνομικών στη χώρα μας. Από τα δέκα βιβλία της σειράς με την ερευνήτρια Λουίσε Ρισκ κυκλοφορούν τα πέντε, μεταξύ των οποίων τα δύο πρώτα,

– Katrine Engberg: έχει γράψει τέσσερα μυθιστορήματα με πρωταγωνιστές τον επιθεωρητή Γέπε Κέρνερ και τη συνάδελφό του Ανέτ Βέρνερ. Έχει εκδοθεί το πρώτο (Η ένοικος) και ακολούθησε, μετά από επιλογή της συγγραφέα, το τρίτο, όπως και στα αγγλικά,

– Lotte & Søren Hammer: η Lotte και ο αδελφός της, Søren, είναι οι συγγραφείς δέκα βιβλίων με κεντρικό χαρακτήρα τον επιθεωρητή Κόνραντ Σίμονσεν. Στα ελληνικά υπάρχει μόνο το πρώτο, με τίτλο  Εκδικητές,

– Lene Kaaberbøl & Agnete Friis: έχει μεταφραστεί το πρώτο (Το αγόρι στη βαλίτσα) από τα τέσσερα μυθιστορήματά τους με ηρωίδα τη νοσηλεύτρια Νίνα Μπόου,

–  A.J. Kazinski: είναι το λογοτεχνικό ψευδώνυμο του συγγραφικού ντουέτου Anders Rønnow Klarlund και Jacob Weinreich. Από τα τέσσερα βιβλία τους με πρωταγωνιστή τον Νιλς Μπέντσον, διαπραγματευτή κρίσεων στην Αστυνομία της Κοπεγχάγης, κυκλοφορούν τα δύο πρώτα,

– Michael Katz Krefeld: η σειρά του με τον πρώην ντετέκτιβ Τόμας Ράουνσχολτ («Ράουν») αποτελείται από επτά μυθιστορήματα, από τα οποία τα τρία πρώτα έχουν εκδοθεί στα ελληνικά,

– Lone Theils: από τα τέσσερα βιβλία της με ηρωίδα τη δημοσιογράφο Νόρα Σαντ κυκλοφορούν τα δύο πρώτα.

 

Ισλανδία

– Arnaldur Indriðason: ο πιο διάσημος από τους ισλανδούς συγγραφείς αστυνομικών έγινε διεθνώς γνωστός από το τρίτο βιβλίο του (Φορμόλη) με τον επιθεωρητή Έρλεντουρ (πρώτο που μεταφράστηκε στα αγγλικά και στα ελληνικά). Από τα ένδεκα της σειράς κυκλοφορούν στα ελληνικά τα πέντε, στα οποία δεν περιλαμβάνεται το τελευταίο. Τα άλλα μυθιστορήματα του Indriðason (τρία με τον νεαρό Έρλεντουρ, πέντε σε άλλες σειρές και τρία αυτόνομα) δεν  έχουν εκδοθεί στη χώρα μας,

– Ragnar Jónasson: κυκλοφορούν τα δύο της τριλογίας με τη Χούλντα και ετοιμάζεται το τελευταίο. Δεν έχουν μεταφραστεί τα έξι βιβλία της πρώτη σειράς του συγγραφέα με πρωταγωνιστή τον Άρι Θορ,

– Yrsa Sigurðardóttir: η πιο γνωστή Ισλανδή στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό. Από τα έξι βιβλία της πρώτης σειράς με ηρωίδα τη δικηγόρο Θόρα κυκλοφορούν τα τρία πρώτα. Η δεύτερη σειρά με κεντρικούς χαρακτήρες την ψυχολόγο Φρέιγια και τον ντετέκτιβ Χούλνταρ αριθμεί πέντε μυθιστορήματα και έχουν εκδοθεί (προς το παρόν;) τα τρία πρώτα. 

– Árni Þórarinsson: η σειρά του με τον δημοσιογράφο Έιναρ περιλαμβάνει εννέα βιβλία, από τα οποία έχει εκδοθεί μόνο το τέταρτο (O καιρός της μάγισσας).

 

Νορβηγία

– Thomas Enger: τον γνωρίσαμε από το μυθιστόρημα Φλεγόμενος, πρώτο (και μοναδικό μεταφρασμένο στα ελληνικά) από τα πέντε της σειράς με τον δημοσιογράφο Χένινγκ Γιούλ. Κυκλοφορεί, επίσης, το πρώτο από τα δύο που έχει συγγράψει πρόσφατα με τον Jørn Lier Horst και έχουν κεντρικούς χαρακτήρες τον Αλεξάντερ Μπλιξ και τη Έμα Ραμ,

–  Karin Fossum: η πολύ καλή συγγραφέας έχει γράψει 14 βιβλία στη σειρά με τον επιθεωρητή Κόνραντ Σέγιερ. Στα ελληνικά κυκλοφορούν μόνο δύο, το  Βουβή κραυγή και το Κάρμεν.

– Anne Holt: έγινε διάσημη διεθνώς κυρίως από τη σειρά δέκα βιβλίων (όλα αμετάφραστα στην Ελλάδα) με ηρωίδα την αστυνομικό Χάνε Βίλχελμσεν. Από τα πέντε της σειράς με τον επιθεωρητή Ίνγκβαρ Στούμπο και την πρώην προφάιλερ Ίνγκερ Γιουχάνε Βικ έχουν εκδοθεί στη χώρα μας τα τρία πρώτα,

– Jørn Lier Horst:  ίσως ο πιο γνωστός και δημοφιλής στη χώρα μας Νορβηγός, μετά τον Nesbø.  Από τη σειρά των 14 μυθιστορημάτων του με τον επιθεωρητή Βίλιαμ Βίστιν κυκλοφορούν τα οκτώ [βλ.παραπάνω και για τον Thomas Enger], 

– Hans Olav Lahlum: από τα ένδεκα βιβλία με τον Κόλμπιορν Κρίστιανσεν και την Πατρίσια, υπάρχουν στα ελληνικά τα πέντε,

– Gunnar Staalesen: ο παλαιότερος εν ενεργεία νορβηγός συγγραφέας αστυνομικών (το πρώτο του μυθιστόρημα εκδόθηκε το 1977), καταξιωμένος διεθνώς από τη σειρά με ήρωα τον ιδιωτικό ντετέκτιβ Βαργκ Βέουμ. Από τα 21 βιβλία έχουν εκδοθεί στη χώρα μας, δυστυχώς, μόνο τα τρία.  

 

 

Φινλανδία

– Leena Lehtolainen: η πιο γνωστή φινλανδή συγγραφέας αστυνομικών έχει γράψει 15 μυθιστορήματα με την αστυνόμο Μάρια Κάλιο.  Στα ελληνικά κυκλοφορεί μόνο το πρώτο, με τίτλο Πικρά πάθη,

– Matti Rönkä: από τη σειρά οκτώ βιβλίων με τον ιδιωτικό ντετέκτιβ Βίκτορ Κάρπα υπάρχει στη γλώσσα μας το πρώτο,  Ο άνθρωπος που έμοιαζε με δολοφόνο.

 

 

 

Από όσα συνοπτικά αναφέρθηκαν, φαίνεται ότι καμία σειρά σκανδιναβικών αστυνομικών με περισσότερα από τέσσερα βιβλία δεν κυκλοφορεί ολοκληρωμένη στα ελληνικά, ακόμη και αν πρόκειται για έργα  των πιο σημαντικών και παγκοσμίως διάσημων συγγραφέων (όπως η Sjöwall και ο Wahlöö ή ο Mankell). Εξαίρεση αποτελεί ο ιδιαίτερα δημοφιλής στην Ελλάδα Jo Nesbø, του οποίου έχουν εκδοθεί όλα τα βιβλία με τον Χάρι Χόλε, καθώς και όλα τα αυτόνομα μυθιστορήματα και τέσσερα παιδικά βιβλία…

Αντίθετα, έχουν εκδοθεί πολλές ολοκληρωμένες τριλογίες, ακόμη και λιγότερο γνωστών συγγραφέων (π.χ. Alexander Söderberg). Τέλος, θα πρέπει να σημειωθεί και πάλι η εξαιρετικά μικρή «εκπροσώπηση» στις ελληνικές μεταφρασμένες εκδόσεις των φινλανδών συγγραφέων, που αποτελούν μία ιδιαίτερη συνιστώσα της σκανδιναβικής αστυνομικής λογοτεχνίας.

ΤΟ ΤΡΙΞΙΜΟ ΣΤΙΣ ΣΚΑΛΕΣ

Το τρίξιμο στις σκάλες (Marrið í stiganum)

της Eva Björg Ægisdóttir (μτφ. Α. Καρυωτάκη)

Διάπλαση 2022

 

Η Εύα Μπιοργκ Έγισντοτιρ ασχολήθηκε με τη συγγραφή μετά τις σπουδές της στην Κοινωνιολογία, και το Τρίξιμο στις σκάλες (2018), το πρώτο της μυθιστόρημα, κέρδισε το ισλανδικό βραβείο αστυνομικού μυθιστορήματος Svart Fuglinn (2018) και το John Creasey (New Blood) Dagger της βρετανικής Ένωσης Συγγραφέων Αστυνομικής Λογοτεχνίας (Crime Writers’ Association – CWA) (2021) [1]. Στην Ισλανδία έχουν εκδοθεί δύο ακόμη βιβλία της στην ίδια σειρά, ενώ ετοιμάζει το τέταρτο.

 

Το πτώμα μιας γυναίκας ανακαλύπτεται στα βράχια, κοντά στον φάρο της μικρής πόλης Άκρανες, στη νοτιοδυτική Ισλανδία. Την υπόθεση αναλαμβάνουν η Έλμα, που υπηρετούσε στην αστυνομία του Ρέικιαβικ και έχει μόλις επιστρέψει στη γενέτειρά της μετά από μια διαλυμένη σχέση, ο συνάδελφός της Σάιβαρ και ο αρχηγός της τοπικής αστυνομίας Χόρδουρ. Από τα στοιχεία φαίνεται ότι πρόκειται για φόνο και σύντομα αποκαλύπτεται η ταυτότητα του θύματος: πρόκειται για την Ελίσαμπετ, που είχε γεννηθεί στο Άκρανες, απ’ όπου έφυγε σε παιδική ηλικία, και πρόσφατα είχε επιστρέψει στην περιοχή με τον σύζυγο και τα δύο παιδιά της.

Η έρευνα στρέφεται αρχικά στον σύζυγο της γυναίκας αλλά κατόπιν το ενδιαφέρον εστιάζεται στο παρελθόν της, σε γεγονότα της παιδικής ηλικίας της.  Και καθώς έρχονται σταδιακά στο φως μυστικά που έμεναν καλά κρυμμένα για πολλά χρόνια, με συνέπειες που θα έχουν μεγάλο αντίκτυπο στην πόλη, η Έλμα είναι αποφασισμένη να φτάσει μέχρι το τέλος και να ανακαλύψει την αλήθεια.

 

Οι χαρακτήρες του βιβλίου είναι ενδιαφέροντες και επιφυλάσσουν εκπλήξεις που γίνονται φανερές στην πορεία της υπόθεσης. Η Έλμα, μια νέα γυναίκα, καλή και έμπειρη ερευνήτρια, παρουσιάζει ένα κοινό χαρακτηριστικό με άλλες πρωταγωνίστριες σκανδιναβικών αστυνομικών: την επιστροφή (θελημένη ή αναγκαστική) στον τόπο που γεννήθηκε και μεγάλωσε μετά από ένα επώδυνο γεγονός. Επιζητεί στο Άκρανες μια νέα αρχή και μια πιο ήσυχη ζωή, αλλά ενώ προσπαθεί να προσαρμοστεί στη νέα κατάσταση την απορροφά η υπόθεση που έχει αναλάβει. Η επανασύνδεση με την οικογένεια της, ο τρόπος που αντιμετωπίζει πρόσωπα και καταστάσεις από το παρελθόν, η δημιουργία σχέσεων με τους νέους συναδέλφους της και η ανάπτυξη συνεργασίας στην ομάδα αποδίδονται ζωντανά και φανερώνουν ενδιαφέρουσες πλευρές του χαρακτήρα της. Η Έγισντοτιρ αφιερώνει αρκετό χρόνο στο παρελθόν της ηρωίδας της, χωρίς ωστόσο να ξεφεύγει από την κύρια υπόθεση. Ανάμεσα στην Έλμα και τον Σάιβαρ (έναν συμπαθητικό χαρακτήρα με προβλήματα στην προσωπική του ζωή) αρχίζει να αναπτύσσεται μία σχέση, η οποία πιθανώς θα εξελιχθεί στα επόμενα βιβλία.

Η Ελίσαμπετ, το θύμα, είναι ίσως ο πιο ενδιαφέρων και σύνθετος χαρακτήρας. Η συγγραφέας δίνει σταδιακά, με έξυπνο τρόπο, πληροφορίες για τα σκοτεινά μυστικά από το τραγικό παρελθόν της, και με κάθε νέα αποκάλυψη ο αναγνώστης προβληματίζεται για τη σχέση τους με τον φόνο, αλλά και για τα συναισθήματα, θυμό ή συμπάθεια, που του προκαλούν απέναντί της.

 

Η Έγισντοτιρ ασχολείται με θέματα κοινά σε πολλούς σκανδιναβούς συναδέλφους της: την κακοποίηση παιδιών, την ενδοοικογενειακή βία, τα μυστικά του παρελθόντος και τις καταστροφικές συνέπειες που μπορεί να έχουν μετά από χρόνια. Στην αργών ρυθμών πλοκή, που εξελίσσεται στο παρόν, παρεμβάλλονται σύντομα κεφάλαια που αφορούν σε γεγονότα του παρελθόντος. Η καλοδουλεμένη, λιτή και συγκρατημένη, χωρίς βίαιες, αιματηρές περιγραφές, αφήγηση επικεντρώνεται στα γεγονότα και στις κατευθύνσεις που ακολουθεί η αστυνομική έρευνα, και έτσι αναδεικνύονται περισσότερο οι στιγμές δράσης και οι συναισθηματικές πλευρές της ιστορίας. Στα σύντομα κεφάλαια προσφέρονται, τοποθετημένα προσεκτικά και με έξυπνο τρόπο, στοιχεία που σταδιακά αποκαλύπτουν τα μυστικά των χαρακτήρων και οδηγούν στην εξιχνίαση της υπόθεσης. Η ζωντανή, επιδέξια περιγραφή δίνει μια αίσθηση του τόπου και της μικρής κοινότητας με τα καλά κρυμμένα μυστικά και δημιουργεί μια κλειστοφοβική ατμόσφαιρα, ενώ αποδίδει ρεαλιστικά τη δυναμική που αναπτύσσεται στην ομάδα των αστυνομικών.

 

Στο Τρίξιμο στις σκάλες, η Έγισντοτιρ χρησιμοποιεί κάποια από τα βασικά χαρακτηριστικά στοιχεία του ισλανδικού αστυνομικού μυθιστορήματος και δημιουργεί, με ιδιαίτερο ταλέντο, ένα καλογραμμένο, ατμοσφαιρικό, σκληρό, καθηλωτικό police procedural. Το εντυπωσιακό ντεμπούτο μιας πολλά υποσχόμενης συγγραφέα.

 

 

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

[1] Το Svart Fuglinn καθιερώθηκε από την Ύρσα Σίγουρδαντοτιρ και τον Ράγκναρ Γιόνασον για το καλύτερο ντεμπούτο ισλανδού συγγραφέα αστυνομικής λογοτεχνίας. Το διεθνούς κύρους John Creasey (New Blood) Dagger της CWA απονέμεται στο καλύτερο αστυνομικό πρωτοεμφανιζόμενου συγγραφέα που κυκλοφορεί κάθε έτος στο Ηνωμένο Βασίλειο.

ΤΟ ΝΗΣΙ

Το νησί (Drungi)
του Ragnar Jónasson (μτφ. Β. Αλυσσανδράκη)
Καστανιώτης 2021

 

Είναι το δεύτερο μυθιστόρημα της τριλογίας με πρωταγωνίστρια την επιθεωρήτρια της Αστυνομίας Χούλντα και εκδόθηκε στην Ισλανδία το 2016. Το τελευταίο βιβλίο (Mistur) κυκλοφόρησε το 2017 (αγγλόφωνη έκδοση The Mist, 2020), ενώ η Χούλντα εμφανίζεται και στο αυτόνομο μυθιστόρημα Hvítidauði (2019), που έχει ως κεντρικό χαρακτήρα τον εγκληματολόγο Χέλγκι Ρέιγκνταλ (αναμενόμενη έκδοση στα αγγλικά το 2023).

 

Στο παρελθόν, φθινόπωρο 1987: ένα νεαρό ζευγάρι πηγαίνει σε μία εξοχική καλύβα σε μια μακρινή, απομονωμένη κοιλάδα στα Δυτικά Φιορδ για ένα ρομαντικό Σαββατοκύριακο που έχει αναπάντεχο και δραματικό τέλος. Όταν η κοπέλα δεν δίνει σημεία ζωής για αρκετές ημέρες στην οικογένειά της, οι αστυνομικοί που φθάνουν την ανακαλύπτουν μέσα στο δωμάτιο νεκρή με ορθάνοιχτα μάτια σε μια λίμνη από ξεραμένο αίμα. Μετά από μία μάλλον βιαστική έρευνα συλλαμβάνεται ένας άνδρας που ισχυρίζεται μέχρι τέλους ότι είναι αθώος και, τελικά, αυτοκτονεί λίγο πριν από τη δίκη του.

Στο «παρόν» του βιβλίου, δέκα χρόνια αργότερα: δύο γυναίκες και δύο άνδρες γύρω στα 30, πρώην αχώριστοι φίλοι που έχουν απομακρυνθεί εδώ και χρόνια μεταξύ τους, αποφασίζουν να ξαναβρεθούν και να περάσουν μαζί ένα Σαββατοκύριακο. Τόπος συνάντησης είναι ένα κυνηγετικό καταφύγιο, το μοναδικό οίκημα στο εντελώς αποκομμένο από τον έξω κόσμο νησάκι Ετλιδαέι. Όμως, την ημέρα που έχουν προγραμματίσει να επιστρέψουν, η μία κοπέλα βρίσκεται νεκρή, πεσμένη στη ρίζα ενός ψηλού βράχου. Η τοπική αστυνομία καλεί βοήθεια από το Ρέικιαβικ και η Χούλντα είναι διαθέσιμη για να ανταποκριθεί. Αρχικά φαίνεται ότι η πτώση του θύματος από την κορυφή του βράχου οφείλεται σε δυστύχημα, όμως τα σημάδια που βρίσκονται στο λαιμό της κατά την ιατροδικαστική εξέταση δείχνουν ότι είχε προηγηθεί πάλη.
Ενώ η Χούλντα ερευνά την υπόθεση, ανακαλύπτει ότι θα μπορούσε να υπάρχει σχέση με το προ δεκαετίας έγκλημα, αφού και οι τέσσερις φίλοι συνδέονταν με το τότε θύμα, και για να βρει τις απαντήσεις θα πρέπει να ερευνήσει βαθιά τις πολύπλοκες σχέσεις όσων εμπλέκονται και να ξεθάψει καλά κρυμμένα μυστικά του παρελθόντος…

 

Στο Σκοτάδι είχαμε γνωρίσει την ηρωίδα στις παραμονές της αναγκαστικής πρόωρης συνταξιοδότησής της. Εδώ τη συναντάμε σε μία πολύ δύσκολη φάση της ζωής της, λίγο πριν γίνει 50 χρόνων, χήρα, να πενθεί την απώλεια του μοναδικού παιδιού της και της μητέρας της. Παρά τα μυστικά που κρύβει και τις βαριές απώλειες που έχει υποστεί μέσα σε λίγα χρόνια, δεν είναι ένας πικρόχολος, θυμωμένος, εξουθενωμένος χαρακτήρας, όπως αρκετοί λογοτεχνικοί συνάδελφοί της στα σκανδιναβικά αστυνομικά. Η θλίψη της την κάνει πιο ευαίσθητη και αντιμετωπίζει με κατανόηση τα θύματα, αλλά και τους μάρτυρες των υποθέσεων που αναλαμβάνει, ενώ γίνεται «σκληρή» όταν χρειάζεται. Είναι μία καλή και επίμονη ερευνήτρια με μακρά εμπειρία, που βρίσκεται στα μέσα της καριέρας της, και προσπαθεί να πετύχει την προαγωγή της παρά τις διακρίσεις που αντιμετωπίζει λόγω του φύλου της από τους άνδρες συναδέλφους της. Η δόμηση της τριλογίας με αντίστροφη χρονολογική σειρά αποτελεί έναν πρωτότυπο τρόπο για να περιγράφει ο συγγραφέας αναλυτικά τα γεγονότα και τα μυστικά που σημάδεψαν τη ζωή της. Έτσι, παρακολουθούμε τις εμπειρίες της Χούλντα «εν τη γενέσει» τους και δεν μπορούμε παρά να περιμένουμε τις αποκαλύψεις για τη ζωή της που θα γίνουν στο επόμενο, τελευταίο, βιβλίο και θα μας δώσουν όλα τα στοιχεία του χαρακτήρα της ηρωίδας.
Παράλληλα, ο Γιόνασον, ασχολείται με τη μελέτη και των άλλων χαρακτήρων του ώστε να προσφέρει στους αναγνώστες την ευκαιρία για την καλύτερη κατανόηση τους.

 

Όπως και συνολικά στο έργο του, έτσι και στο Νησί, ο συγγραφέας «εκμεταλλεύεται» πλήρως τη σκοτεινή, κλειστοφοβική ατμόσφαιρα του απόκοσμου ισλανδικού τοπίου, αλλά και στοιχεία από τους θρύλους και τις παραδόσεις (δεν λείπουν, ακόμη, και νύξεις σε «φαντάσματα», χωρίς ωστόσο να λοξοδρομεί σε υπερφυσικές εξηγήσεις).
Συνδυάζει στοιχεία του police procedural με το κλασικό αστυνομικό της αγαπημένης του Άγκαθα Κρίστι και συνυφαίνει με επιδέξιο τρόπο φαινομενικά ασύνδετες ιστορίες, το έγκλημα του παρελθόντος με την παρούσα έρευνα, την τραγωδία που σημάδεψε μια οικογένεια, αλλά και τις σχέσεις όσων συνδέονται με τα γεγονότα. Αυτό το κατορθώνει ακολουθώντας διάφορες γραμμές αφήγησης, από την οπτική γωνία των τεσσάρων φίλων, της Χούλντα αλλά και του αστυνομικού που ερευνούσε τον πρώτο φόνο. Δημιουργεί μία λιτή, έξυπνη πλοκή με αρκετές ανατροπές και απροσδόκητο τέλος, αποκαλύπτει σταδιακά και μεθοδικά βασικά στοιχεία της υπόθεσης, ενώ χρησιμοποιεί στο μεγαλύτερο μέρος αργούς ρυθμούς που στη συνέχεια επιταχύνονται καθώς η ένταση κλιμακώνεται.

Όπως έχουμε ξαναπεί [βλ. εδώ], ο Γιόνασον έγινε γνωστός και πέρα από τα σύνορα της χώρας του από την πρώτη σειρά του, με ήρωα τον αστυνομικό Άρι Θορ (ελπίζω κάποια από αυτά τα βιβλία να μεταφραστούν και στη γλώσσα μας). Όμως, με την τριλογία της Χούλντα, βασικές αιτίες για την επιτυχία της οποίας είναι η εξαιρετική ηρωίδα και η πρωτότυπη, πολύ ενδιαφέρουσα χρήση του χρόνου στην παρουσίαση της σειράς, βάζει ψηλά τον πήχη και εδραιώνει τη θέση του ανάμεσα στους πολύ καλούς συγγραφείς της ισλανδικής (αλλά και γενικότερα, της σκανδιναβικής) αστυνομικής λογοτεχνίας.
Το Νησί συνιστάται θερμά (όπως και όλη τριλογία) σε όσους/ες αγαπούν το καλό αστυνομικό και για μεγαλύτερη αναγνωστική απόλαυση θα πρέπει να διαβαστεί μετά το Σκοτάδι (και τα δύο σε πολύ καλή μετάφραση της Βίκυς Αλυσανδράκη από τα ισλανδικά).

 

 

Σημείωση για προσεκτικούς, λεπτολόγους αναγνώστες: σε δύο σημεία (σ.σ. 252, 284) ο συγγραφέας κάνει ανεπαίσθητες αναφορές σε μυστικά της Χούλντα που έχουν αποκαλυφθεί στο Σκοτάδι.

 

* Ευχαριστώ τις εκδόσεις «ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ» για το αντίτυπο του μυθιστορήματος

ΤΟΠΟΣ ΕΚΤΕΛΕΣΗΣ

Τόπος εκτέλεσης (Gatið)

της Yrsa Sigurdardóttir (μτφ. Α. Καλοφωλιάς)

Μεταίχμιο 2021

Η συγγραφέας άρχισε τη σειρά με τον Χούλνταρ και την Φρέιγια το 2014 με σκοπό να την ολοκληρώσει σε έξι βιβλία. Το Τόπος εκτέλεσης (2017) είναι το τέταρτο, ενώ το πέμπτο κυκλοφόρησε στην Ισλανδία το 2018 και το έκτο το 2019.

Το Γκάλγκαχρον, παλιός τόπος εκτελέσεων, ένα ζοφερό, γυμνό, βραχώδες τοπίο, που έχει δημιουργηθεί από λάβα, βρίσκεται έξω από το Ρέικιαβικ, σε κοντινή απόσταση από την κατοικία του Προέδρου της Ισλανδίας. Εκεί, η ομάδα ασφαλείας μιας αντιπροσωπείας Κινέζων επισήμων που αναμένονται για επίσκεψη στη χώρα, εντοπίζει κρεμασμένο το πτώμα ενός άνδρα, και καλείται εσπευσμένα το Τμήμα Εγκληματολογικών Ερευνών.

Η αυτοκτονία αποκλείεται γρήγορα όταν στο στήθος του νεκρού βρίσκεται ένα σημείωμα καρφωμένο με μεγάλο καρφί. Το θύμα είναι ο Χέλγκι, ένας νέος, επιτυχημένος επενδυτής, και η αστυνομική έρευνα δυσκολεύει από την αρχή, αφού δεν φαίνεται να υπάρχει πιθανή εξήγηση ή κίνητρο για τον φόνο.

Η κατάσταση περιπλέκεται όταν στο πολυτελές διαμέρισμα του Χέλγκι, η αστυνομία ανακαλύπτει ένα τετράχρονο αγόρι, τον Σίγκι, που δεν φαίνεται να έχει οποιαδήποτε σχέση με το θύμα. Ο μικρός βρίσκεται σε σύγχυση, και δεν μπορεί να δώσει καμία εξήγηση για το πώς βρέθηκε εκεί, για το πού μένει και πού είναι οι γονείς του. Ο Χούλνταρ ζητά τη βοήθεια της Φρέιγια και μαζί με τα άλλα μέλη της ομάδας προσπαθούν να βρουν τι συμβαίνει διαθέτοντας ελάχιστα στοιχεία. Η εξονυχιστική, πολυεπίπεδη έρευνα που ακολουθεί για να εντοπιστεί ο δολοφόνος και να βρεθούν οι γονείς του Σίγκι περιλαμβάνει ανακρίσεις της οικογένειας και των φίλων του θύματος, την ανάλυση βίντεο από κάμερες κλειστού κυκλώματος και του υλικού από τον υπολογιστή του Χέλγκι και διεξάγεται σε ένα κλίμα αβεβαιότητας, έντασης και αγωνίας, κάτω από την πίεση των υψηλών κλιμακίων της αστυνομίας για γρήγορη εξιχνίαση της υπόθεσης.

Οι χαρακτήρες της Sigurdardóttir, οι ήρωες με τις ιδιορρυθμίες και τις προσωπικές τους ιστορίες, οι «κακοί», αλλά και τα θύματα (που συχνά, όπως και στα προηγούμενα μυθιστορήματα, δεν κερδίζουν τη συμπάθειά μας) περιγράφονται ιδιαίτερα πειστικά. Όσον αφορά στο πρωταγωνιστικό ντουέτο, δίνεται περισσότερο βάρος στον Χούλνταρ, όπως και στην ομάδα των αστυνομικών που προσπαθούν να ξεδιαλύνουν τη σκοτεινή και σύνθετη υπόθεση, ενώ η Φρέιγια έχει έναν κάπως δευτερεύοντα ρόλο αν και οι επαφές της με το αγόρι συμβάλλουν αποφασιστικά στη λύση του μυστηρίου. Η διάδραση, η χημεία, αλλά και οι αντιθέσεις μεταξύ τους (ο Χούλνταρ παραμένει αισιόδοξος για το «ξεπάγωμα» της «σχέσης» ενώ η Φρέιγια φροντίζει να τον κρατά σε απόσταση) αποτελούν ένα ιδιαίτερα επιτυχημένο συστατικό του βιβλίου, όπως και όλης της σειράς.

Στο Τόπος Εκτέλεσης η συγγραφέας ασχολείται με θέματα, όπως οι δεσμοί γονέων και παιδιών, η ενδοοικογενειακή βία, η θυσία και η εκδίκηση. Αν και ο ρυθμός είναι πιο αργός σε σχέση με τα προηγούμενα μυθιστορήματα (και τα εγκλήματα λιγότερο αποτρόπαια), δημιουργεί και πάλι δεξιοτεχνικά μια σύνθετη, δυνατή, σκοτεινή ιστορία με ατμόσφαιρα, κλιμακούμενη ένταση και σχολιασμό κοινωνικών ζητημάτων, από την οποία δεν λείπει το χιούμορ.

Το βιβλίο θα μπορούσε να διαβαστεί αυτόνομα, αφού δίνονται αρκετές πληροφορίες ώστε να σχηματίσουν οι αναγνώστες άποψη για τους κεντρικούς χαρακτήρες, ωστόσο, όπως έχουμε ξαναπεί σε διάφορες περιπτώσεις, καλύτερα θα ήταν η ανάγνωση των μυθιστορημάτων να γίνει με τη σειρά.

* Ευχαριστώ τις εκδόσεις «ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ» για το αντίτυπο του μυθιστορήματος.

THE SHADOW DISTRICT

The Shadow District (Skuggasund)

του Arnaldur Indriðason (μτφ. V. Cribb)

Vintage 2017

Το 2010 εκδόθηκε στην Ισλανδία το Furðustrandir (Strange Shores), το τελευταίο (προς το παρόν;) και ακυκλοφόρητο στην Ελλάδα βιβλίο της σειράς του Indriðason με ήρωα τον Erlendur. Ακολούθησαν τρία μυθιστορήματα με πρωταγωνιστή και πάλι τον Erlendur στην αρχή της καριέρας του ως αστυνομικού. Το Skuggasund (The Shadow District) είναι το πρώτο βιβλίο μιας νέας σειράς, με διαφορετικούς κεντρικούς χαρακτήρες.

Ρέικιαβικ, 1944: Κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, και ενώ η Ισλανδία βρίσκεται υπό αμερικανική κατοχή [1], η Rósamunda, μία νεαρή κοπέλα, βρίσκεται δολοφονημένη κοντά στο Εθνικό Θέατρο, σε μία επικίνδυνη περιοχή της πόλης. Το πτώμα ανακαλύπτεται από ένα ζευγάρι, έναν Αμερικανό στρατιώτη και την Ισλανδή φίλη του, και την υπόθεση αναλαμβάνουν ο Flóvent, ντετέκτιβ της ισλανδικής αστυνομίας, και ο Thórdarson, τότε γνωστός ως Stephan Thorson, ένας Καναδός ισλανδικής καταγωγής που υπηρετεί στην αμερικανική στρατιωτική αστυνομία. Σύντομα μαθαίνουν ότι η Rósamunda είχε υπάρξει θύμα βιασμού (σύμφωνα με τη δική της παράλογη εκδοχή από τα huldufólk, μυθικά πλάσματα της ισλανδικής παράδοσης). Το πιο παράξενο είναι ότι ανακαλύπτουν πως μία παρόμοια ιστορία είχε διηγηθεί πριν από λίγο καιρό μία άλλη νεαρή κοπέλα στα βόρεια της χώρας, η οποία αργότερα εξαφανίστηκε και θεωρείται ότι αυτοκτόνησε. Ακολουθώντας κάθε στοιχείο προσπαθούν να βρουν αν οι δύο θάνατοι  συνδέονται και η έρευνα τελικά τους οδηγεί σε έναν ύποπτο. Όμως, μετά από ένα δυστύχημα η υπόθεση «κλείνει», αφήνοντας τους δύο αστυνομικούς να αναρωτώνται  αν ο ύποπτος ήταν ο δράστης…

Ρέικιαβικ, στο παρόν:  Ο 90χρονος Thórdarson βρίσκεται νεκρός στο κρεβάτι του και παρά τις πρώτες ενδείξεις περί φυσικού θανάτου, η ιατροδικαστική εξέταση δείχνει πως πρόκειται για φόνο. Ο Konrád, συνταξιούχος ντετέκτιβ της αστυνομίας του Ρέικιαβικ, προσφέρεται να βοηθήσει στην έρευνα τους φορτωμένους και με άλλες υποθέσεις πρώην συναδέλφους του. Τα αποκόμματα από παλιές εφημερίδες που βρίσκει στο διαμέρισμα του θύματος οδηγούν τον «εθελοντή ερευνητή» στο συμπέρασμα ότι πριν από τον θάνατό του ο Thórdarson ασχολούταν ξανά με τον φόνο της Rósamunda. Και ο Konrád αποφασίζει να βάλει τα δυνατά του για βρει τον δολοφόνο και την πιθανή σχέση μεταξύ των δύο υποθέσεων.

Το The Shadow District αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα της δουλειάς του Indriðason, ένα ιστορικό αστυνομικό μυθιστόρημα με αφήγηση που διαρκώς μετακινείται από το παρελθόν στο παρόν, στο οποίο συνδυάζει με εξαιρετικό τρόπο το έγκλημα με θέματα που τον απασχολούν σε όλα σχεδόν τα έργα του, όπως η ιστορία της χώρας του και οι κοινωνικοοικονομικές αλλαγές που τη σημάδεψαν μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, η διαφθορά, η κατάχρηση εξουσίας αλλά και οι ισλανδικοί θρύλοι και οι παραδόσεις. Με το λιτό ύφος, τη «διακριτικότητα» αλλά και τη δύναμη που χαρακτηρίζουν τη γραφή του μάς προσφέρει μία σύνθετη, συναρπαστική ιστορία και περιγράφει με επιδεξιότητα και ευαισθησία τα αισθήματα και τα κίνητρα των ασυνήθιστων και «ζωντανών» χαρακτήρων του. Ένα από τα καλύτερα μυθιστορήματα του μεγάλου Ισλανδού συγγραφέα.

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

[1] Για μια συνοπτική, περιεκτική αναφορά στην ιστορία της Ισλανδίας κατά την περίοδο του Πολέμου βλ. Ν. Γεωργιάδης και Φ.-Ε. Γεωργιάδη, «Οι Σκανδιναβικές χώρες κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο», στο Σκανδιναβική αστυνομική λογοτεχνία. Όψεις της κοινωνίας και της πολιτικής.

THE DARKNESS

The Darkness (Dimma)

του Ragnar Jónasson (μτφ. V. Cribb)

Penguin Books 2018

 

Ο Ragnar Jónasson εμφανίσθηκε στην ισλανδική αστυνομική λογοτεχνία το 2009 και από τότε έχουν κυκλοφορήσει 10 μυθιστορήματά του και έχει σημειώσει μεγάλη διεθνή επιτυχία. Η πρώτη σειρά (γνωστή ως «Dark Iceland») περιλαμβάνει πέντε βιβλία με ήρωα τον Ari Þór, και η δεύτερη («Hidden Iceland») τρία με πρωταγωνίστρια τη Hulda Hermannsdóttir, ενώ τα υπόλοιπα δύο μυθιστορήματα είναι αυτόνομα. Το «The Darkness» είναι το πρώτο της σειράς «Hidden Iceland».

 

Στα 64 χρόνια της, η Hulda, επιθεωρήτρια στην αστυνομία του Ρέικιαβικ, εξαναγκάζεται από τον προϊστάμενό της σε  πρόωρη συνταξιοδότηση, ώστε να ανοίξει η θέση για έναν νεότερο αστυνομικό. Σαν «αποχαιρετιστήριο δώρο», της επιτρέπουν να επιλέξει μία ανεξιχνίαστη υπόθεση και να ασχοληθεί μαζί της στο χρονικό περιθώριο δύο εβδομάδων.

Περίπου πριν από ένα χρόνο, μία νεαρή Ρωσίδα που είχε ζητήσει άσυλο στην Ισλανδία είχε βρεθεί νεκρή σε μία έρημη ακτή έξω από το Ρέικιαβικ· μετά από μία βιαστική έρευνα ο θάνατός της θεωρήθηκε αυτοκτονία και η υπόθεση έκλεισε. Αυτή την «αυτοκτονία» αναλαμβάνει τώρα η Hulda.

Φαίνεται ότι κανείς δεν ενδιαφέρεται για το τι πραγματικά συνέβη, όσοι γνώριζαν το θύμα έχουν κάτι να κρύψουν, ενώ οι συνάδελφοι της ηρωίδας μάλλον προτιμούν να τη δουν να αποτυγχάνει στην προσπάθειά της. Παρά τις δυσκολίες της έρευνας, η Hulda ανακαλύπτει ότι άλλη μία νέα γυναίκα, επίσης πρόσφυγας, είχε εξαφανισθεί την ίδια εποχή, και συνειδητοποιεί ότι η υπόθεση είναι πολύ πιο σύνθετη απ’ όσο φαινόταν. Όμως, είναι αποφασισμένη, στον λίγο χρόνο που έχει, να φθάσει μέχρι το τέλος, ακόμη και αν αυτό σημαίνει ότι  θα αντιμετωπίσει θανάσιμο κίνδυνο.

 

Το πρώτο σημαντικό, και πολύ ιδιαίτερο, στοιχείο στο πολυεπίπεδο μυθιστόρημα του Jónasson είναι η ηρωίδα του. Στην αστυνομική λογοτεχνία υπάρχουν πολλοί μεσήλικες άνδρες πρωταγωνιστές, όπως και πολλοί ισχυροί γυναικείοι κεντρικοί χαρακτήρες, αλλά μάλλον ελάχιστες μεσήλικες ηρωίδες, και μάλιστα στη δύση της καριέρας τους. Η Hulda, μία μοναχική γυναίκα χωρίς οικογένεια και με περιορισμένες οικονομικές δυνατότητες, μία πολύ καλή, πεισματάρα, αλλά και ευαίσθητη, αστυνομικός που έχει υποστεί σε όλη τη διάρκεια της μακράς επαγγελματικής πορείας της διακρίσεις λόγω του φύλου της, βρίσκεται, ξαφνικά, αναγκασμένη να αφήσει πρόωρα τη δουλειά της. Αυτή η απόφαση τής προκαλεί έκπληξη, θυμό, απογοήτευση αλλά και φόβο, αφού τώρα θα πρέπει να αντιμετωπίσει, νωρίτερα απ’ ό,τι περίμενε, τη μοναξιά που θα φέρει στην επιφάνεια τα βαθιά κρυμμένα μυστικά από το σκοτεινό παρελθόν της που τη στοιχειώνουν.

Ο Jónasson περιγράφει με ζωντάνια και ευαισθησία τον αγώνα της Hulda να ανακαλύψει τι συνέβη και να αποδώσει δικαιοσύνη για τον θάνατο μιας άλλης γυναίκας, καθώς και το πείσμα της και τις σκληρές προσπάθειες που καταβάλλει για να υπερνικήσει τα εμπόδια που συναντά, ενώ παράλληλα αποκαλύπτει σταδιακά την τραγική ιστορία της ηρωίδας του.

 

Ο ιδιαίτερος «χαρακτήρας» του τοπίου και ο σημαντικός ρόλος του, αποτελεί επίσης βασικό στοιχείο του «The Darkness», όπως και όλων των έργων του Jónasson. Το απόκοσμο, παγερό ισλανδικό τοπίο με την ομορφιά και τη σκληράδα του είναι παρόν με τις διάφορες /όψεις του στις ερημιές έξω από το Ρέικιαβικ, όπου η Hulda διεξάγει τις έρευνές της, στον τόπο θανάτου του θύματος, στα δυσοίωνα φλάσμπακ ενός αφηγητή ο οποίος δεν κατονομάζεται… Η επίδρασή του είναι αισθητή σε όλο το  μυθιστόρημα και τονίζει την αίσθηση της μοναξιάς, της μελαγχολίας και του κινδύνου.

 

Πρέπει, τέλος, να σημειώσουμε ένα γενικό χαρακτηριστικό της σειράς «Hidden Iceland», την πρωτότυπη και πολύ ενδιαφέρουσα χρήση του χρόνου από τον συγγραφέα. Τα βιβλία παρουσιάζονται με αντίστροφη χρονολογική σειρά: στο δεύτερο βρίσκουμε τη Hulda 50 χρόνων και το τρίτο τοποθετείται 10 χρόνια νωρίτερα. Με αυτόν τον τρόπο ο Jónasson περιγράφει αναλυτικά τα γεγονότα και τα μυστικά που σημάδεψαν τη ζωή της.

 

Τα μυθιστορήματα της πρώτης σειράς, που συνδυάζουν το police procedural με το whodunit (φόρος τιμής του Ισλανδού συγγραφέα στην αγαπημένη του Agatha Christie), είναι πραγματικά καλά αστυνομικά, όμως με το «The Darkness» ο Jónasson μάς προσφέρει ένα εξαιρετικό έργο. Πετυχαίνει με αριστοτεχνικό τρόπο να συνδυάσει την αργού ρυθμού, «βραδύκαυστη», πλοκή με μία ένταση που αυξάνεται σταδιακά ώσπου να γίνει αφόρητη για τον αναγνώστη, και δημιουργεί ένα συναρπαστικό, καθηλωτικό μυθιστόρημα, πιο παγερό και σκληρό από τον πάγο της πατρίδας του, με ένα τέλος που συγκλονίζει.

Το «The Darkness» είναι ένα από τα καλύτερα αστυνομικά που έχω διαβάσει.